احکام طهارت

[مسأله 15 آب مطلق و مضاف ]

اشاره

مسأله 15 آب یا مطلق است یا مضاف : آب مضاف آبی است که آن را از چیزی بگیرند، مثل آب هندوانه و گلاب ؛ یا با چیزی مخلوط باشد، مثل آبی که به قدری با گِل و مانند آن مخلوط شود، که دیگر به آن آب نگویند؛ و غیر اینها آب مطلق است و آن بر پنج قسم است : اول : آب کر. دوم : آب قلیل . سوم : آب جاری . چهارم : آب باران . پنجم : آب چاه . (1) (مکارم ) مسأله آب یا «مطلق » است یا «مضاف »؛ آب مضاف آبی است که به تنهایی به آن ، آب گفته نشود، مثلًا بگویند «آب میوه »، «آب نمک » و «آب گِل ». امّا آب مطلق آن است که می توان بدون هیچ قید و شرطی به آن آب گفت ، مثل آبهای معمولی . آب مطلق اقسامی دارد که هر کدام حکمی دارد و آن پنج قسم است : اوّل : آب کُر دوّم : آب قلیل . سوّم : آب جاری و آب های لوله کشی . چهارم : آب باران . پنجم : آب چاه ، ولی همه این آب ها پاک و پاک کننده اند امّا آب مضاف چیزی را پاک نمی کند، بلکه با ملاقات به نجس ، نجس می شود.

(زنجانی ) مسأله آب مطلق : مایعی است که بدون قید و اضافه به آن آب گفته شود، هر چند به آن آب با اضافه هم گفته شود، مثلًا آب رود خانه که به گل مخلوط شده باشد اگر چه به آن آب گل نیز بگویند چنانچه بتوان کلمه آب را بدون قید و اضافه در باره آن به کاربرد، آب مطلق می باشد ولی اگر تنها آب گل به آن گفته شود، دیگر آب مطلق نمی باشد. آب مضاف : مایعی است که تنها با قید و اضافه به آن آب گفته شود، مانند آب هندوانه و گلاب .

آب مطلق بر پنج قسم است :
اشاره

اول : آب کر. دوم : آب قلیل . سوم : آب جاری . چهارم : آب باران . پنجم : آب چاه .

1 آب کُر

[مسأله 16 آب کُر]

مسأله 16 آب کُر (1) مقدار آبی است که اگر در ظرفی که درازا و پهنا و گودی آن (2) هر یک سه وجب و نیم (3) است بریزند آن ظرف را پر کند. (4) و وزن آن از صد و بیست و هشت من تبریز بیست مثقال کمتر است (5) و به حسب کیلوی متعارف بنا بر أقرب 419/ 377 کیلوگرم می شود.

(1) (بهجت ) بنا بر اقوی . (مکارم ) بنا بر احتیاط واجب .. (2) (گلپایگانی ، صافی ، مکارم ) در ظرفی که طول و عرض و عمق آن .. (3) (خوئی ، تبریزی ، بهجت ، صافی ) سه وجب .. (4) (صافی ) و احتیاط آن است که هر بُعد آن سه وجب و نیم باشد ..

(سیستانی ) آب کُر مقدار آبی است که مساحت ظرف آن سی و شش وجب باشد، و این تقریباً معادل 384 لیتر است . [پایان مسأله ] (تبریزی) و بنا بر اظهر وزن اعتباری ندارد. [پایان مسأله ] (مکارم ) یا وزن آن 384 کیلوگرم (384 لیتر) باشد و معیار در وجب ، وجب های متوسّط است .

(زنجانی) و وزن آن بی اشکال 1200 رطل عراقی است ولی در تبدیل این مقدار به اوزان کنونی در بین دانشمندان اختلاف نظر دیده می شود، بنا بر نظر مشهور، مقدار کر 91217 377 (تقریباً 42/ 377) کیلوگرم می باشد، ولی ظاهراً مقدار کر بیشتر از این مقدار است ، برخی از بزرگان مقدار آن را تقریباً 77/ 462 کیلوگرم دانسته اند و برخی دیگر 5/ 478 کیلوگرم . بنا بر این اگر مقدار وزن آب 480 کیلوگرم باشد، طبق نظر تمامی دانشمندان آب کر است ، حجم این مقدار آب در آب مقطّر در دمای چهار درجه ، 48/ 0 متر مکعب و در دمای صد درجه ، حدود 5/ 0 متر مکعب و در سایر دماها بین این دو مقدار می باشد و در آب غیر مقطّر از مقدارهای ذکر شده کمتر است . (5) (گلپایگانی ، صافی ، فاضل ) بقیه مسأله ذکر نشده .

(خوئی ) که تقریباً 377 کیلوگرم است .

(بهجت ) و کافی است به حسب کیلو 740/ 376 کیلوگرم باشد و به حسب لیتر هم به همین مقدار می باشد.

(نوری ) و احتیاط این است که مقدار 419/ 377 کیلوگرم را در نظر بگیرند.

[مسأله 17 اگر عین نجس مانند بول و خون به آب کُر برسد]

اشاره

مسأله 17 اگر عین نجس مانند بول و خون به آب کُر برسد، چنانچه به واسطه آن ، بو یا رنگ یا مزه آب تغییر کند آب نجس می شود، و اگر تغییر نکند نجس نمی شود. (گلپایگانی ، خوئی ، تبریزی ، بهجت ، صافی ، سیستانی) مسأله اگر عین نجس مانند بول و خون یا چیزی که نجس شده است مانند لباس نجس به آب کُر برسد چنانچه آن آب ، بو یا رنگ یا مزه نجاست را بگیرد، نجس می شود و اگر تغییر نکند نجس نمی شود.

(زنجانی ) مسأله اگر عین نجس ، مانند: بول یا خون ، یا چیزی که نجس شده است ، مانند: لباس نجس به آب کر برسد، چنانچه بو یا رنگ یا مزه آب به سبب ملاقات نجاست آن چیز تغییر کند، نجس می شود، هر چند آب ، بو یا رنگ یا مزه نجاست را نگیرد بلکه به اوصاف دیگری درآید بنا بر این آب کر، اگر به رنگ سرخ خون در نیاید بلکه رنگ آن به سبب ملاقات خون زرد شود، نجس می شود، و اگر هیچ یک از اوصاف سه گانه آب به سبب ملاقات تغییر نکند، آب نجس نمی شود.

مسأله اختصاصی

(مکارم ) مسأله 25 اگر چیزی که نجس شده (مانند لباس و ظرف ) در آب کُر بشویند پاک می شود.

[مسأله 18 اگر بوی آب کر به واسطه غیر نجاست تغییر کند]

مسأله 18 اگر بوی آب کر (1) به واسطه غیر نجاست تغییر کند، نجس نمی شود (2). (1) (خوئی ، تبریزی ، سیستانی ، مکارم ) اگر بو یا رنگ یا مزه آب کُر ..

(زنجانی ) اگر بو یا رنگ یا مزه آب .. (فاضل ) اگر یکی از اوصاف آب کُر .. (2) (بهجت ) و تا وقتی که مضاف نشده پاک کننده است .

(مکارم ) ولی خوب است از هر گونه آب آلوده اجتناب گردد.

(زنجانی ) هم چنان که اگر آب با نجس ملاقات نکند ولی به سبب مجاورت با آن تغییر کند نجس نمی شود.

[مسأله 19 اگر عین نجس به آبی که بیشتر از کر است برسد]

مسأله 19 اگر عین نجس مانند خون به آبی که بیشتر از کر است برسد (1) و بو یا رنگ یا مزه قسمتی از آن را تغییر دهد، چنانچه مقداری که تغییر نکرده کمتر از کر باشد تمام آب نجس می شود، و اگر به اندازه کر یا بیشتر باشد، فقط مقداری که بو یا رنگ یا مزه آن تغییر کرده نجس است . (1) (مکارم ) و قسمتی از آن را تغییر دهد چنانچه باقی مانده به اندازه کُر یا بیشتر است ، فقط آن قسمت که تغییر کرده نجس می شود و الّا تمام آن نجس خواهد شد. [پایان مسأله ]

[مسأله 20 آب فوّاره اگر متصل به کُر باشد]

مسأله 20 آب فوّاره اگر متصل به کُر باشد (1) آب نجس را پاک می کند (2) در صورتی که مخلوط با آن شود (3) ولی اگر قطره قطره روی آب نجس بریزد آن را پاک نمی کند، مگر آن که چیزی روی فوّاره بگیرند تا آب قبل از قطره قطره شدن به آب نجس متصل شود (4) و با آن مخلوط گردد (5). (1) (فاضل) در صورتی که قبل از قطره قطره شدن به آب نجس متصل شود و بنا بر احتیاط واجب با آن مخلوط شود آن را پاک می کند ولی اگر بعد از قطره قطره شدن روی آب نجس بریزد، آن را پاک نمی کند. (2) (بهجت ) آب نجس و هر متنجس را که قابل تطهیر با آب است پاک می کند .. (3) [قسمت داخل پرانتز بجز رساله آیت اللّه مکارم در بقیه رساله ها نیست ] (4) (اراکی ، تبریزی ) بقیه مسأله ذکر نشده . (5) (خوئی ، بهجت) بهتر این است که (زنجانی ) بنا بر احتیاط مستحب ) آب فوّاره با آن آب نجس مخلوط گردد.

(گلپایگانی ، صافی ) بنا بر احتیاط واجب باید آب فوّاره با آن آب نجس مخلوط گردد.

(سیستانی ) لازم است که آب فواره با آن آب نجس مخلوط گردد.

[مسأله 21 اگر چیز نجس را زیر شیری که متصل به کُر است بشویند]

مسأله 21 اگر چیز نجس را زیر شیری که متصل به کُر است بشویند آبی که از آن چیز می ریزد (1) اگر متصل به کُر باشد و بو یا رنگ یا مزه نجاست نگرفته باشد (2) پاک است . (1) (مکارم ) پاک است ، مگر این که بو یا رنگ یا طعم نجاست به خود گیرد.

(زنجانی) چنانچه متّصل به کُر باشد و بو یا رنگ یا مزه آن به سبب ملاقات با نجاست آن چیز تغییر نکرده باشد پاک است . (2) (خوئی ، گلپایگانی ، اراکی ، صافی ، سیستانی ، بهجت) و عین نجاست هم در آن نباشد ..

[مسأله 22 اگر مقداری از آب کُر یخ ببندد]

مسأله 22 اگر مقداری از آب کُر یخ ببندد و باقی آن به قدر کُر نباشد چنانچه نجاست به آن برسد نجس می شود، و هر قدر از یخ هم آب شود نجس است . این مسأله در رساله آیت اللّه مکارم نیست

[مسأله 23 آبی که به اندازه کر بوده است ]

مسأله 23 آبی که به اندازه کر بوده ، اگر انسان شک کند از کر کمتر شده یا نه مثل آب کُر است ، (1) یعنی نجاست را پاک می کند (2) و اگر نجاستی هم به آن برسد نجس نمی شود. و آبی که کمتر از کر بوده (3) و انسان شک دارد به مقدار کر شده یا نه حکم آب کر ندارد (4). (1) (فاضل ) حکم آب کر را دارد .. (2) (بهجت ) در صورتی که تفاوت بین آبی که الآن هست و آن چه قبلًا بوده کم باشد ..

(نوری) چیز نجس شده را پاک می کند .. (3) (زنجانی) آبی که از مقداری که برای کر تعیین شده کمتر بوده .. (4) (خوئی ، زنجانی ، تبریزی ، سیستانی) حکم آب کمتر از کر را دارد.

(مکارم) مسأله آبی که به اندازه کر یا بیشتر بوده چنانچه شک ّ کنیم از کر افتاده حکم آب کر را دارد و به عکس اگر آبی کمتر از کر بوده و شک ّ داریم کر شده حکم آب کمتر از کر را دارد.

[مسأله 24 کر به دو راه ثابت می شود]

مسأله 24 کر بودن آب به دو راه ثابت می شود:

اول : آن که خود انسان یقین (1) کند. (2) دوم : آن که دو مردِ عادل خبر دهند. (3) (1) (گلپایگانی ، فاضل ، سیستانی ، صافی) یا اطمینان .. (2) (نوری) اوّل : آن که خود انسان تشخیص دهد ..

(زنجانی) اوّل : آن که خود انسان یا نوع مردم یقین یا اطمینان کنند و چنانچه در موردی نوع مردم اطمینان ندارند و انسان بر خلاف متعارف اطمینان داشته باشد کفایت نمی کند .. (3) (خوئی ، تبریزی) و بعید نیست که قول یک نفر مرد عادل بلکه قول کسی که مورد وثوق و اطمینان است نیز کافی باشد.

(سیستانی) و امّا اگر یک عادل یا ثقه یا کسی که کُر در اختیار او است خبر دهد اگر مفید اطمینان نباشد اعتبار آن محل اشکال است .

(زنجانی) و بنا بر احتیاط واجب قول یک نفر عادل کفایت نمی کند.

(فاضل) و در ثابت شدن آن به خبر ذو الید اشکال است .

(مکارم) مسأله کر بودن آب را از دو راه می توان شناخت : نخست این که خود انسان یقین پیدا کند و دیگر این که لا اقل یک نفر عادل خبر دهد.

(بهجت) مسأله کر بودن آب به سه راه ثابت می شود: 1 خود انسان یقین کند یا اطمینان داشته باشد بنا بر أظهر. 2 دو مرد عادل خبر دهند. 3 کسی که آب در اختیار اوست ، بگوید آب کر است مثلًا صاحب منزل بگوید حوض منزل کر است .

2 آب قلیل
[مسأله 25 آب قلیل ]

مسأله 25 آب قلیل آبی است که از زمین نجوشد و از کر کمتر باشد (1). (1) (بهجت) و آب باران ( در حال باریدن ) هم نباشد.

(زنجانی ، فاضل) مسأله آب قلیل : آبی است که کر و جاری و باران و آب چاه نباشد.

[مسأله 26 اگر آب قلیل روی چیز نجس بریزد]

مسأله 26 اگر آب قلیل روی چیز نجس بریزد یا چیز نجس به آن برسد نجس می شود، ولی اگر از بالا با فشار روی چیز نجس بریزد (1) مقداری که به آن چیز می رسد نجس (2)، و هر چه بالاتر از آن است پاک می باشد (3)، و نیز اگر مثل فوّاره با فشار از پایین به بالا رود در صورتی که نجاست به بالا برسد پایین نجس نمی شود و اگر نجاست به پایین برسد بالا نجس می شود. (1) (خوئی ، تبریزی ، سیستانی) اگر با فشار روی چیز نجس بریزد ..

(بهجت) اگر از بالا با فشار، بلکه با مطلق حرکت از بالا به پایین روی چیز نجس بریزد ..

(فاضل) اگر از بالا روی چیز نجس بریزد ..

(زنجانی) اگر با فشار به چیز نجس برسد هر چند از پایین به بالا باشد .. (2) (خوئی ، تبریزی ، سیستانی ، زنجانی) و مقداری که به آن چیز نرسیده پاک است . [پایان مسأله ] (3) (گلپایگانی ، صافی) بقیه مسأله ذکر نشده .

(مکارم) مسأله هر گاه چیز نجسی به آب قلیل برسد آن را نجس می کند (بنا بر احتیاط واجب ) امّا اگر از بالا بریزند فقط آن مقدار که به نجس رسیده نجس می شود و اگر به صورت فوّاره از پایین به بالا رود و به چیز نجسی برسد قسمت پایین آن نجس نمی شود.

[مسأله 27 آب قلیلی که برای بر طرف کردن عین نجاست روی چیز نجس ریخته شود]

مسأله 27 آب قلیلی که برای بر طرف کردن عین نجاست روی چیز نجس ریخته شود و از آن جدا گردد، نجس است (1) و هم چنین بنا بر اقوی باید (2) از آب قلیلی هم که بعد از برطرف شدن عین نجاست برای آب کشیدن چیز نجس روی آن می ریزند و از آن جدا می شود، اجتناب کنند (3). ولی آبی که (4) با آن مخرج بول و غائط را می شویند (5) با پنج شرط پاک است (6): اول : آن که بو یا رنگ یا مزه نجاست نگرفته باشد (7). دوم : نجاستی از خارج به آن نرسیده باشد. سوم : نجاست دیگری مثل خون ، با بول یا غائط بیرون نیامده باشد (8). چهارم : ذرّه های غائط در آب پیدا نباشد (9). پنجم : بیشتر از مقدار معمول ، نجاست به اطراف مخرج نرسیده باشد. (1) (سیستانی) در چیزهایی که با یک بار شستن پاک نمی گردد نجس است ..

(فاضل) آب قلیلی که روی چیز نجس ریخته شود و از آن جدا گردد نجس است .. (2) (نوری : و باید .. زنجانی ) و بنا بر احتیاط باید .. (بهجت) و بنا بر احتیاط واجب باید ..

(3) (گلپایگانی ، صافی) آب قلیلی که بعد از برطرف شدن عین نجاست برای آب کشیدن روی آن می ریزند و از آن جدا می شود و بعد از آن محل ّ پاک می شود، پاک است ..

(خوئی ، تبریزی) آب قلیلی که بعد از برطرف شدن عین نجاست برای آب کشیدن چیز نجس روی آن می ریزند و از آن جدا می شود، در صورتی که محل ّ به مجرّد شستن با او پاک شود آن آب پاک است ، مثلًا اگر محل ّ نجس چیزی باشد که به یک مرتبه شستن پاک شود و عین نجس هم نداشته باشد غساله آن یعنی آبی که از او در وقت شستن جدا می شود پاک است . و امّا چیزی که دو مرتبه شستن آن لازم است از غساله شستن اوّل بنا بر احتیاط واجب اجتناب لازم است و غساله شستن دوّم پاک است ..

(سیستانی) آب قلیلی که بعد از برطرف شدن عین نجاست برای تطهیر چیز نجس روی آن می ریزند، و از آن جدا می شود بنا بر احتیاط لازم نجس است .. (4) (گلپایگانی ، خوئی ، تبریزی ، صافی) و آبی که .. (سیستانی) و آب قلیلی که .. (5) (بهجت) آبی که با آن مخرج غائط را می شویند .. (6) (سیستانی) با پنج شرط چیزی را که با آن ملاقات کند نجس نمی کند .. (7) (زنجانی) اول : آن که بو یا رنگ یا مزه آن به سبب ملاقات با نجاست تغییر نکرده باشد ..

(نوری) اوّل : آن که بو یا رنگ یا مزه آب به واسطه نجاست تغییر نکرده باشد .. (8) (بهجت)سوم : نجاست دیگری مثل خون یا بول با غائط بیرون نیامده باشد .. (9) (زنجانی) چهارم : ذره های غائط در آب نباشد ..

(مکارم) مسأله اگر با آب قلیل پاک چیزی را که نجس شده بشویند پاک می شود (با شرایطی که بعداً گفته خواهد شد) امّا آبی که از آن جدا می شود و آن را «غُساله » گویند، نجس است مگر در آبی که با آن مخرج بول و مدفوع را می شویند که با پنج شرط پاک است : 1 – یکی از اوصاف سه گانه نجس را به خود نگرفته باشد. 2 نجاستی از خارج به آن نرسیده باشد. 3 نجاست دیگری مانند خون ، با بول یا غائط، همراه نباشد. 4 بنا بر احتیاط واجب ذرّات مدفوع در آب پیدا نباشد. 5 بیشتر از مقدار معمول نجاست به اطراف مخرج نرسیده باشد، ولی پاک بودن این آب به آن معنی است که اگر به بدن و لباس ترشّح کند لازم نیست آن را آب بکشند، امّا سایر استفاده های آب پاک را از آن نمی توان کرد.

3 آب جاری
[مسأله 28 آب جاری ]

مسأله 28 آب جاری ، آبی است که از زمین بجوشد و جریان داشته باشد، مانند آب چشمه و قنات (1). (1) (مکارم) یا از برف های متراکم در کوه ها سرچشمه می گیرد و ادامه دارد.

(تبریزی) و لوله کشی هایی که فعلًا در بلاد مرسوم است جاری نیست و حکم آب کُر را دارد.

(زنجانی) مسأله آب جاری : آبی است که جریان داشته و ماده دار باشد (یعنی به منبعی متصل باشد) مانند آب چشمه ، آب رود خانه ، آب قنات و آب لوله کشی شهری .

(فاضل) مسأله آب جاری ، آبی است که دارای مادّه است و جریان دارد مانند این که از زمین بجوشد و جریان داشته باشد چون آب چشمه و قنات .

(سیستانی) مسأله آب جاری به آبی گفته می شود که : 1 منبع طبیعی داشته باشد. 2 جاری باشد هر چند به وسیله ای آن را جاری سازند. 3 فی الجمله استمرار داشته باشد؛ و لازم نیست به منبع طبیعی متصل باشد، پس اگر به طور طبیعی از آن جدا شود مانند ریزش آب از بالا به صورت قطره ، با فرض جریان بر زمین ، جاری به حساب می آید. ولی اگر چیزی مانع اتّصال آن به منبع شود؛ مثلًا اگر مانع ریزش با جوشش آب شود، یا ارتباط آن را با منبع قطع کند، آب باقی مانده حکم جاری را ندارد، هر چند جریان داشته باشد.

[مسأله 29 آب جاری اگر چه کمتر از کر باشد]

مسأله 29 آب جاری اگر چه کمتر از کر باشد، چنانچه نجاست به آن برسد تا وقتی بو یا رنگ یا مزه آن به واسطه نجاست (1) تغییر نکرده پاک است . (1) (زنجانی) به سبب ملاقات با نجاست ..

[مسأله 30 اگر نجاستی به آب جاری برسد]

مسأله 30 اگر نجاستی به آب جاری برسد، مقداری از آن ، که بو یا رنگ یا مزه اش (1) به واسطه نجاست تغییر کرده نجس است ، و طرفی که متصل به چشمه است اگر چه کمتر از کر باشد پاک است (2). و آبهای دیگر نهر، اگر به اندازه کر باشد یا به واسطه آبی که تغییر نکرده به آب طرف چشمه متصل باشد، پاک ، و گر نه نجس است . (1) (زنجانی) به سبب ملاقات با نجاست تغییر کرده نجس است ، و آب طرف منبع اگر چه کمتر از کر باشد، پاک است و آب طرف دیگر اگر به اندازه کر باشد یا به واسطه آبی که تغییر نکرده به آب طرف منبع متصل باشد، پاک و گر نه ، نجس است . (2) (مکارم) ولی طرف دیگر اگر کمتر از کر باشد نجس می شود مگر این که با آب تغییر نکرده اتّصال به چشمه داشته باشد.

[مسأله 31 آب چشمه ای که جاری نیست ]

مسأله 31 آب چشمه ای که جاری نیست ولی طوری است که اگر از آن بردارند باز می جوشد، (حکم آب جاری دارد (1). یعنی (2) اگر نجاست به آن برسد، تا وقتی بو یا رنگ یا مزه آن به واسطه نجاست تغییر نکرده پاک است . (1) (مکارم ) و با ملاقات نجاست نجس نمی شود، هر چند کمتر از کر باشد، هم چنین آبهای ایستاده کنار نهرها که متّصل به نهر است .

(سیستانی) حکم آب جاری را ندارد، یعنی اگر نجاستی به آن برسد و کمتر از کُر باشد نجس می شود.

(زنجانی) آب جاری محسوب می شود، یعنی اگر نجاست به آن برسد تا وقتی که بو یا رنگ یا مزه آن به واسطه ملاقات با نجاست تغییر نکرده پاک است ، و اگر بو یا رنگ یا مزه اش تغییر کرد با از بین رفتن تغییر، پاک می شود. (2) [قسمت داخل پرانتز در رساله آیت اللّه فاضل نیست ]

[مسأله 32 آبی که کنار نهر ایستاده و متصل به آب جاری است ]

مسأله 32 آبی که کنار نهر ایستاده و متصل به آب جاری است ، (1) حکم آب جاری دارد. (2) (1) (خوئی ، تبریزی ، زنجانی) در صورتی که به ملاقات نجس بو یا رنگ یا مزه اش تغییر نکند نجس نمی شود (زنجانی : و چنانچه تغییر کند، با از بین رفتن آن پاک می شود).

(فاضل) اگر نجاست به آن برسد تا وقتی بو یا رنگ یا مزه آن به واسطه نجاست تغییر نکرده پاک است . (2) (سیستانی ) حکم آب جاری را ندارد. (مکارم) رجوع کنید به ذیل مسأله 31.

[مسأله 33 چشمه ای که در زمستان می جوشد]

مسأله 33 چشمه ای که مثلًا در زمستان می جوشد و در تابستان از جوشش می افتد، فقط وقتی که می جوشد 1 حکم آب جاری دارد. (2) (1) (فاضل) اگر کمتر از کُر هم باشد با ملاقات نجس متنجس نمی شود مگر این که بو یا رنگ یا مزه آن به واسطه نجاست تغییر کند. (2) (زنجانی ) آب جاری محسوب می شود.

(مکارم) مسأله چشمه ها و قناتها که گاه می جوشد و گاه از جوشش می افتد، در هنگامی که می جوشد حکم آب جاری دارد.

[مسأله 34 آب حوض حمام که کمتر از کر باشد]

مسأله 34 آب حوض حمام اگر چه کمتر از کر باشد چنانچه به خزینه ای که آب آن به اندازه کر است متصل باشد 1، مثل آب جاری است . این مسأله در رساله آیات عظام : فاضل و مکارم نیست (1) (اراکی) و یا مجموع آب حوض با آب خزینه کر باشد ..

(خوئی ، تبریزی ، سیستانی ، زنجانی) مسأله آب حوضچه حمّام اگر کمتر از کر باشد، چنانچه به خزینه ای که آبش به ضمیمه آب حوض ، به اندازه کر است متّصل باشد و به ملاقات نجس ، بو یا رنگ یا مزه آن تغییر نکند نجس نمی شود.

(نوری) مسأله آب حوض حمام اگر چه کمتر از کُر باشد، مثل آب جاری است ، ولی بنا بر احتیاط واجب باید به خزینه ای که آب آن به تنهایی یا با آب حوضچه به اندازه کُر است متصل باشد.

[مسأله 35 آب لوله های حمام که از شیرها و دوشها می ریزد]

مسأله 35 آب لوله های حمام (1) که از شیرها و دوشها می ریزد (2) اگر متصل به کُر باشد مثل آب جاری است (3)، و آب لوله های عمارات اگر متصل به کر باشد در حکم آب کر است . (1) (خوئی ، گلپایگانی ، صافی ، تبریزی ، سیستانی) و عمارات .. (2) (بهجت ) و آب لوله های ساختمان ، اگر متصل به کر باشد، در حکم آب کر است . (3) (اراکی ، گلپایگانی ، صافی) بقیه مسأله ذکر نشده .

(خوئی) اگر به ضمیمه حوضی (سیستانی ، (تبریزی) اگر به ضمیمه منبعی ) که متّصل به آن است به قدر کر باشد حکم کر را دارد.

(مکارم) مسأله آبهای لوله کشی شهرها و حمّامها و مانند آن که متّصل به منبع است حکم آب جاری را دارد به شرط این که آب منبع به تنهایی یا به اضافه لوله ها کمتر از کر نباشد.

(فاضل) مسأله آب لوله های حمام اگر متصل به کُر باشد مثل آب جاری است و آب لوله های ساختمانها اگر متصل به کُر باشد چنانچه نجاست به آن برسد تا وقتی بو یا رنگ یا مزه آن به واسطه نجاست تغییر نکند پاک است .

(زنجانی) مسأله آب لوله کشی شهری جاری است و فرقی بین آب حمام و غیر حمام نیست . در حمامهایی که به آب لوله کشی متصل نیست ، آب لوله های حمام که از شیرها و دوشها می ریزد اگر به ضمیمه حوضی که متصل به آن است به قدر کر باشد، کر محسوب می شود.

[مسأله 36 آبی که روی زمین جریان دارد]

اشاره

مسأله 36 آبی که روی زمین جریان دارد ولی از زمین نمی جوشد، چنانچه کمتر از کر باشد و نجاست به آن برسد نجس می شود. اما اگر از بالا با فشار به پایین بریزد، (1) چنانچه نجاست به پایین آن برسد بالای آن نجس نمی شود (2). این مسأله در رساله آیات عظام : زنجانی و مکارم نیست (1) (خوئی ، تبریزی ، سیستانی) اگر با فشار جاری باشد و (خوئی ، تبریزی : مثلًا) نجاست به پایین آن برسد، طرف بالای آن نجس نمی شود. (فاضل) اگر از بالا به پایین بریزد .. (2) (گلپایگانی) و اگر فشار (صافی) و اگر با فشار) از پایین به بالا هم باشد مثل فوّاره ، اگر به بالای آن چیز نجسی برسد، پایین آن نجس نمی شود.

مسأله اختصاصی

(مکارم) مسأله 40 هر گاه ظرفی را زیر آب لوله کشی بگذارند آبی که درون ظرف است حکم آب جاری را دارد به شرط این که متّصل به آب لوله کشی باشد.

4 آب باران

[مسأله 37 حکم آب باران ]

مسأله 37 اگر به چیز نجسی که عین نجاست در آن نیست یک مرتبه باران به بارد جائی که باران به آن برسد، پاک می شود (1) و در فرش و لباس و مانند اینها فشار لازم نیست ، (2) ولی باریدن دو سه قطره فائده ندارد، بلکه باید طوری باشد که بگویند باران می آید (3). (1) (سیستانی) مگر بدن و لباسی که به بول نجس شده باشد که در این دو بنا بر احتیاط واجب دو مرتبه لازم است .. (2) (تبریزی) بنا بر احتیاط فشار لازم است .. (3) (اراکی) باید به مقداری باشد که اگر بر زمین سخت به بارد جاری می شود.

(بهجت) باید بنا بر احوط، طوری باشد که بگویند باران می آید و به حدّ جریان برسد؛ و اگر زمین طوری است که آب ، به آن جریان پیدا نمی کند، کافی است به حدّی به بارد که اگر زمین سخت بود، بر آن جاری می شد.

(صافی) باید طوری باشد که بگویند باران می بارد و در زمین سخت جریان دارد. و اگر ظرف به ولوغ سگ نجس شده باشد أقوی این است که اول خاکمال شود و سپس یک مرتبه در زیر باران بگذارند پاک می شود اگر چه احتیاط لازم این است که دو مرتبه با آب باران شسته شود.

(مکارم) مسأله آب باران در حکم آب جاری است و به هر چیز نجسی برسد، آن را پاک

می کند، خواه زمین باشد یا بدن یا فرش و یا غیر اینها، به شرط این که عین نجاست در آن نباشد و غساله یعنی آبی که با آن شسته شده جدا شود. بارش چند قطره کافی نیست بلکه باید به مقداری به بارد که به آن «باران » گویند.

[مسأله 38 اگر باران به عین نجس به بارد]

مسأله 38 اگر باران به عین نجس به بارد و به جای دیگر ترشح کند (1)، چنانچه عین نجاست همراه آن نباشد و بو یا رنگ یا مزه نجاست نگرفته باشد پاک است (2). پس اگر باران بر خون به بارد و ترشح کند، چنانچه ذرّه ای خون (3) در آن باشد، یا آن که بو یا رنگ یا مزه خون گرفته باشد نجس می باشد. (1) (مکارم) احتیاط واجب اجتناب از آن است . [پایان مسأله ] (2) (زنجانی) بو یا رنگ یا مزه آن به سبب ملاقات با نجاست تغییر نکرده باشد، پاک است . [پایان مسأله ] (3) (گلپایگانی ، صافی) ذرّه های خون ..

[مسأله 39 اگر بر سقف عمارت عین نجاست باشد]

مسأله 39 اگر بر سقف عمارت یا روی بام آن (1) عین نجاست باشد، تا وقتی باران به بام می بارد آبی که به چیز نجس رسیده و از سقف یا ناودان می ریزد (2) پاک است و بعد از قطع شدن باران اگر معلوم باشد آبی که می ریزد به چیز نجس رسیده است ، نجس می باشد. (1) (زنجانی ، بهجت) اگر بر روی بام عمارت .. (فاضل) اگر روی سقف ساختمان .. (2) (بهجت) در صورتی که صفات عین نجس را نداشته باشد و مضاف نشده باشد ..

(مکارم) مسأله هر گاه روی زمین یا پشت بام عین نجس باشد و باران روی آن به بارد احتیاط واجب اجتناب است امّا آن مقدار که روی نجس نباریده پاک است ، و اگر با هم مخلوط شود و از ناودان جاری گردد آن هم پاک است .

[مسأله 40 زمین نجسی که باران بر آن به بارد پاک می شود]

مسأله 40 زمین نجسی که باران بر آن به بارد پاک می شود. و اگر باران بر زمین جاری شود. و (1) به جای نجسی که زیر سقف است برسد، آن را نیز پاک می کند (2). (1) (گلپایگانی ، خوئی ، تبریزی ، سیستانی ، صافی ، زنجانی) و در حال باریدن ..

(بهجت) و در موقع آمدن باران .. (2) (اراکی) به شرط آن که باران قطع نشده باشد.

(بهجت) اگر مضاف یا متغیّر به نجاست نشده باشد.

(مکارم) مسأله هر گاه آب باران جاری شود و به زیر سقف یا جایی که باران نمی بارد برسد، آن را پاک می کند، به شرط این که باران قطع نشده باشد.

[مسأله 41 خاک نجسی که به واسطه باران گِل شود]

مسأله 41 خاک نجسی که به واسطه باران گِل شود (1) و آب آن را فرا گیرد پاک است (2)، اما اگر فقط رطوبت به آن برسد پاک نمی شود. این مسأله در رساله آیت اللّه مکارم نیست (1) (گلپایگانی ، صافی) و علم به رسیدن باران به وصف اطلاق به تمام اجزاء آن حاصل می شود پاک است ولی حصول علم به آن مشکل است . (2) (اراکی ، فاضل) بقیه مسأله ذکر نشده .

(خوئی ، تبریزی ، زنجانی ، بهجت) مسأله خاک نجسی که به واسطه باران گِل شود پاک است (بهجت : اگر

آب باران به همه خاک برسد، و بنا بر أحوط موقع مخلوط شدن با خاک ، مضاف نشده باشد).

(سیستانی) مسأله خاک نجسی که آب باران همه اجزای آن را فرا بگیرد پاک می شود. به شرط آن که معلوم نباشد آب به واسطه رسیدن به خاک ، مضاف شده است .

[مسأله 42 هر گاه آب باران در جایی جمع شود]

مسأله 42 هر گاه آب باران در جایی جمع شود، اگر چه کمتر از کر باشد، چنانچه موقعی که باران می آید چیز نجسی را در آن بشویند و آب ، بو یا رنگ یا مزه نجاست نگیرد، آن چیز نجس پاک می شود. (زنجانی) مسأله هر گاه آبی در جایی جمع شود اگر چه کمتر از کر باشد چنانچه موقعی که باران بر آن می بارد چیز نجسی را در آن بشویند و بو یا رنگ یا مزه آب به سبب ملاقات با نجاست تغییر نکند، آن چیز نجس پاک می شود.

(مکارم ) مسأله هر گاه آب باران در جایی جمع شود و متّصل به باران باشد حکم آب باران را دارد، و هر چیز نجسی را پاک می کند هر چند کمتر از کر باشد.

[مسأله 43 اگر بر فرش پاکی که روی زمین نجس است باران به بارد]

اشاره

مسأله 43 اگر بر فرش پاکی که روی زمین نجس است باران به بارد و بر زمین نجس جاری شود (1)، فرش نجس نمی شود و زمین هم پاک می گردد (2). (1) (گلپایگانی ، صافی) باران به بارد و در حال باریدن ، به زمین نجس برسد ..

(سیستانی) باران به بارد و در حال باریدن از فرش به زمین نجس برسد ..

(زنجانی) باران به بارد و به آن زمین برسد .. (2) (بهجت) مگر این که آب ، مضاف یا متغیّر شود.

مسأله اختصاصی

(مکارم) مسأله 48 هر گاه باران بر حوضی که آب آن نجس است به بارد و با آن مخلوط گردد پاک می شود.

5 آب چاه

[مسأله 44 حکم آب چاه ]

اشاره

مسأله 44 آب چاهی که از زمین می جوشد، اگر چه کمتر از کر باشد چنانچه نجاست به آن برسد، تا وقتی بو یا رنگ یا مزه آن به واسطه نجاست (1) تغییر نکرده پاک است (2)، ولی مستحب ّ است پس از رسیدن بعضی از نجاستها، مقداری که در کتابهای مفصّل گفته شده ، از آب آن بکشند. (1) (زنجانی) بواسطه ملاقات با نجاست .. (2) (سیستانی) بقیه مسأله ذکر نشده .

(مکارم) مسأله آب چاه پاک و پاک کننده است هر چند کمتر از کر باشد، و اگر چیز نجسی که عین نجاست در آن نیست با آن شسته شود پاک می گردد مگر این که به واسطه رسیدن عین نجس بو یا رنگ و یا طعم نجس به خود بگیرد. گر چه آب چاه بر اثر افتادن چیز نجس در آن نجس نمی شود ولی مستحب ّ است مقداری از آن را برای هر یک از اشیاء نجس بکشند و دور بریزند، این مقدار در کتابهای مفصّل فقهی تعیین شده است .

مسأله اختصاصی

(مکارم) مسأله 51 چاههای عمیق و نیمه عمیق و معمولی که آب آن با موتور و تلمبه کشیده می شود هر گاه آبی که از آن کشیده اند به مقدار کر باشد، پاک کننده است و اگر کمتر از کر باشد ما دام که آب جریان مستمرّ دارد حکم آب چاه را دارد و با ملاقات نجاست نجس نمی شود.

[مسأله 45 اگر نجاستی در چاه بریزد]

مسأله 45 اگر نجاستی در چاه بریزد و بو یا رنگ یا مزه آب آن را تغییر دهد، (چنانچه تغییر آب چاه از بین برود) (1)، موقعی پاک می شود (2) که با آبی که از چاه می جوشد مخلوط گردد (3). (1) (اراکی ، تبریزی) پاک می شود. [پایان مسأله ] (خوئی) پاک می شود و بهتر این است که با آبی که از چاه می جوشد مخلوط گردد.

(زنجانی) پاک می شود ولی بنا بر احتیاط مستحب ، با آبی که از چاه می جوشد مخلوط گردد.

(سیستانی) پاک می شود، ولی پاک شدنش بنا بر احتیاط واجب ، مشروط به این است که با آبی که از چاه می جوشد مخلوط گردد.

[قسمت داخل پرانتز در رساله آیت اللّه فاضل نیست .] (2) (گلپایگانی ، صافی) بنا بر احتیاط واجب موقعی پاک می شود .. (3) (فاضل) و به سبب آن ، تغییر آب چاه از بین برود.

(بهجت) بنا بر احتیاط واجب آن آب موقعی پاک می شود که به آبی که از چاه می جوشد متّصل باشد.

[مسأله 46 اگر آب باران در گودالی جمع شود]

مسأله 46 اگر آب باران یا آب دیگر، در گودالی جمع شود و کمتر از کر باشد، چنانچه بعد از قطع شدن باران ، نجاست به آن برسد، نجس می شود. این مسأله در رساله آیات عظام : سیستانی و مکارم نیست (خوئی ، تبریزی) مسأله اگر آب باران در گودالی جمع شود و کمتر از کر باشد، پس از قطع باران به محض رسیدن نجاست به آن نجس می شود.

(زنجانی) مسأله اگر آبی در گودالی جمع شود و کمتر از کر باشد و در حال باریدن باران بر آن نباشد، به رسیدن نجاست به آن نجس می شود.

(بهجت) مسأله اگر آب باران بعد از آن که از باریدن افتاد، در گودالی جمع شود و کمتر از کر باشد چنانچه نجاست به آن برسد نجس می شود.

احکام آبها

[احکام آبها از رساله حضرت امام ]
[مسأله 47 آب مضاف چیز نجس را پاک نمی کند]

مسأله 47 آب مضاف که معنی آن گفته شد، چیز نجس را پاک نمی کند، وضو و غسل هم با آن باطل است .

[مسأله 48 اگر ذره ای نجاست به آب مضاف برسد]

مسأله 48 اگر ذره ای نجاست به آب مضاف (1) برسد نجس می شود (2)، ولی چنانچه از بالا با فشار روی چیز نجس بریزد (3)، مقداری که به چیز نجس رسیده نجس و مقداری

که بالاتر از آن است پاک می باشد (4). مثلًا اگر گلاب را از گلابدان روی دست نجس بریزند، آن چه به دست رسیده نجس و آن چه به دست نرسیده پاک است (5)، و نیز اگر مثل فواره با فشار از پایین به بالا برود اگر نجاست به بالا برسد، پایین نجس نمی شود (6). (1) (گلپایگانی ، خوئی ، صافی ، تبریزی ، بهجت) هر قدر زیاد باشد ..

(سیستانی) اگر چه به مقدار کر باشد .. (2) (صافی) بلی ، نجس شدن آب زیاد غیر متعارف و هر مایع دیگری مثل چاههای نفت محل تأمل است ..

(بهجت ) البته در موارد متعارف که احتمال نجس شدن به وسیله ملاقات داده شود .. (3) (فاضل ) چنانچه از بالا روی چیز نجس بریزد .. (4) (خوئی ، تبریزی ، سیستانی) چنانچه با فشار روی چیز نجس بریزد، مقداری که به چیز نجس رسیده نجس است و مقداری که نرسیده است پاک می باشد .. (5) (خوئی ، سیستانی ، تبریزی) بقیه مسأله ذکر نشده .

(بهجت) بلکه در بعضی از موارد که آب مضاف جریان دارد، اگر قسمت آخر آب ، نجس شود نجس شدن قسمت اوّل آن خالی از تأمّل نیست ، اگر چه سطح اوّل و آخر آب یکی باشد و از بالا به پایین جریان نداشته باشد در صورتی که عرفاً به سبب ملاقات ، تأثر و انفعال حاصل نشود؛ بلکه نجس نشدن قسمت اوّل ، خالی از وجه نیست . (6) (گلپایگانی ، صافی) اگر مثل فوّاره از پائین به بالا با فشار بیرون آید پائین ، به واسطه نجس شدن بالا، نجس نمی شود.

(زنجانی) مسأله آب مضاف و هر مایع دیگر اگر به قدر کر نباشد اگر ذره ای نجاست به آن برسد، نجس می شود و اگر به قدر کر باشد، بنا بر احتیاط از آن اجتناب شود و در هر صورت چنانچه با فشار به چیز نجس برسد، مقداری که به چیز نجس رسیده نجس می شود و مقداری که نرسیده پاک می باشد، مثلًا اگر گلاب را از گلابدان روی دست نجس بریزند، آن چه به دست رسیده نجس ، و آن چه به دست نرسیده پاک است .

(مکارم) مسأله هر گاه آب مضاف با چیز نجسی ملاقات کند نجس می شود مگر در سه صورت : اوّل : این که از بالا به پایین بریزد، مثلًا گلاب را از گلابدان روی دست نجسی بریزیم ، گلابهایی که در گلابدان است نجس نمی شود. دوّم : این که مانند فواره با فشار از پایین به بالا رود در این صورت نیز تنها آن قسمت که با نجس ملاقات کرده نجس می شود. سوّم : آن که به قدری زیاد باشد که بگویند نجاست به آن سرایت نکرده ، مثل این که استخر بزرگی از آب مضاف باشد و نجس در گوشه ای از آن بیفتد یا لوله طولانی از نفت باشد و نجس با یک طرف آن ملاقات کند، در این گونه موارد، بقیه نجس نمی شود.

[مسأله 49 اگر آب مضاف نجس ، طوری با آب کر مخلوط شود]

مسأله 49 اگر آب مضاف نجس ، طوری با آب کر یا جاری مخلوط شود (1) که دیگر آب مضاف به آن نگویند، (2) پاک می شود.

(1) (زنجانی) که به آن آب بدون قید و اضافه گفته شود، پاک می گردد. (2) (بهجت) بلکه مردم بگویند آب است (بدون ضمیمه کردن کلمه دیگری به آن ) ..

[مسأله 50 آبی که مطلق بوده ]

مسأله 50 آبی که مطلق بوده و معلوم نیست مضاف شده یا نه (1)، مثل آب مطلق است ، یعنی چیز نجس را پاک می کند، وضو و غسل هم با آن صحیح است . و آبی که مضاف بوده و معلوم نیست مطلق شده یا نه ، مثل آب مضاف است ، یعنی چیز نجس را پاک نمی کند، وضو و غسل هم با آن باطل است . (1) (بهجت) و با مختصر تحقیق و بررسی هم نشود وضع آن را روشن کرد ..

(خوئی ، تبریزی ، زنجانی ، سیستانی) آبی که مطلق بوده و معلوم نیست که به حدّ مضاف شدن رسیده یا نه ..

(مکارم) مسأله هر گاه آبی مطلق بوده ، شک ّ کنیم مضاف شده یا نه مانند سیلابهایی که نمی دانیم به آن آب می گویند یا نه حکم آب مطلق را دارد، یعنی می توان چیزهای نجس را با آن شست ، و وضو گرفت و غسل کرد، امّا به عکس اگر آبی مضاف بوده شک ّ داریم مطلق شده ، حکم آب مضاف را دارد.

[مسأله 51 آبی که معلوم نیست مطلق است یا مضاف ]

مسأله 51 آبی که معلوم نیست مطلق است یا مضاف ، و معلوم نیست که قبلًا مطلق یا مضاف بوده ، نجاست را پاک نمی کند، وضو و غسل هم با آن باطل است (1) ولی اگر به اندازه کُر یا بیشتر باشد و نجاست به آن برسد، حکم به نجس بودن آن نمی شود. (2) (1) (مکارم) امّا اگر چیز نجسی به آن برسد نجس نمی شود. [پایان مسأله ] (2) (خوئی ، تبریزی) چنانچه نجاستی به آن برسد، نجس می شود اگر چه به اندازه کُر یا بیشتر باشد.

(سیستانی) چنانچه نجاستی به آن برسد، و آب کمتر از کر باشد نجس می شود و اگر به اندازه کر یا بیشتر باشد بنا بر احتیاط واجب نیز نجس می شود.

(زنجانی) حکم به طهارتش می شود.

[مسأله 52 آبی که عین نجاست به آن برسد]

مسأله 52 آبی که عین نجاست ، مثل خون و بول به آن برسد و بو یا رنگ یا مزه آن را تغییر دهد، اگر چه کر یا جاری باشد نجس می شود. ولی اگر (1) بو یا رنگ یا مزه آن ، به واسطه نجاستی که بیرون آن است (2) عوض شود، مثلًا مرداری که پهلوی آب است بوی آن را تغییر دهد نجس نمی شود (3). (1) (سیستانی) بلکه اگر .. (2) (زنجانی) و به آن متصل نیست .. (3) (سیستانی) بنا بر احتیاط لازم نجس می شود.

(مکارم) مسأله هر گاه آبی بر اثر مجاورت و نزدیکی با عین نجس ، بوی نجس بگیرد پاک است مگر این که عین نجس به آن برسد، در عین حال اجتناب از آن بهتر است .

[مسأله 53 آبی که عین نجاست در آن ریخته شود]

مسأله 53 آبی که عین نجاست مثل خون و بول در آن ریخته و بو یا رنگ یا مزه آن را تغییر داده (1)، چنانچه به کر یا جاری متصل شود، یا باران بر آن به بارد، یا باد، باران را در آن بریزد (2)، یا آب باران در موقع باریدن از ناودان در آن جاری شود و (3) تغییر آن از بین برود پاک می شود (4). ولی باید آب باران یا کر یا جاری با آن مخلوط گردد (5). (1) (زنجانی) اگر به خودی خود تغییر آن از بین برود پاک نمی شود ولی .. (2) (بهجت) یا آب باران از ناودان در آن جاری شود و تغییر آن از بین برود، پاک می شود و اگر قبل از اتّصال به کر یا جاری یا باریدن باران تغییر از بین برود همین قدر که آب کر یا جاری به آن متّصل شود و یا آب باران به آن برسد پاک می شود و لازم نیست با آن مخلوط شود. (3) (خوئی ، تبریزی ، سیستانی ) و در تمام این صُوَر .. (4) (اراکی ، تبریزی) بقیه مسأله ذکر نشده . (5) (گلپایگانی ، صافی ، فاضل ) بنا بر احتیاط واجب باید آب باران (گلپایگانی ، صافی : در حال باریدن ) یا کر یا جاری با آن مخلوط گردد.

(خوئی ، زنجانی) بنا بر احتیاط مستحب آب باران یا کر یا جاری با آن مخلوط گردد.

(مکارم) مسأله هر گاه آبی که بو یا رنگ و یا طعم آن بر اثر نجاست تغییر کرده خود به خود رنگ و بو و طعمش از بین برود پاک نمی شود، مگر این که با آب کر یا باران یا جاری مخلوط گردد.

[مسأله 54 اگر چیز نجس را در آب کر یا جاری فرو برند]

مسأله 54 اگر چیز نجس را در آب کر یا جاری فرو برند (1)، و در چیزهایی که قابل فشار دادن است مانند فرش و لباس ، طوری فشار، یا در داخل آب حرکت دهند که آب داخل آن خارج شود چنانچه از چیزهایی باشد که در دفعه اول پاک می شود، آبی که بعد از بیرون آوردن ، از آن می ریزد پاک است و اگر از چیزهایی باشد که باید دو مرتبه آن را در آب فرو برند تا پاک شود، آبی که بعد از دفعه دوم از آن می ریزد، پاک می باشد. این مسأله در رساله آیت اللّه مکارم نیست (1) (اراکی) آبی که بعد از بیرون آوردن از آن می ریزد پاک است . [پایان مسأله ] (خوئی ، سیستانی ، تبریزی ) مسأله اگر چیز نجس را در کر یا جاری تطهیر نمایند (خوئی ، سیستانی : در شستنی که با آن پاک می گردد) آبی که بعد از بیرون آوردن از آن می ریزد، پاک است .

(گلپایگانی ، بهجت ، صافی) مسأله اگر چیز نجسی را در آب کر یا جاری آب بکشند، آبی که بعد از بیرون آوردن ، از آن می ریزد پاک است (بهجت : پاک و پاک کننده است ).

(فاضل) مسأله اگر چیز نجس که نیاز به فشار دادن ندارد را در آب کُر یا جاری آب بکشند، آبی که بعد از بیرون آوردن از آن می ریزد پاک است ، ولی چیزهایی که مثل لباس و فرش بنا بر احتیاط در آب کُر و یا جاری هم نیاز به خارج کردن غساله آن با فشار و مانند آن دارد، بنا بر احتیاط غساله آن نجس است .

(زنجانی) مسأله اگر چیز نجسی را در آب قلیل آب بکشند، از آبی که بعد از بیرون آوردن ، از آن می ریزد بنا بر احتیاط باید اجتناب کرد و اگر در غیر آب قلیل آب بکشند آبی که از آن می ریزد پاک است .

ص: 50

(نوری) مسأله آبی که برای پاک کردن شی ء نجس شده استعمال می شود و آن را غُساله می نامند اگر تطهیر با آب قلیل باشد، نجس است ؛ ولی اگر در آب کر یا جاری تطهیر نمایند، آبی که بعد از بیرون آوردن از آن می ریزد، پاک است .

[مسأله 55 آبی که پاک بوده و معلوم نیست نجس شده یا نه ]

مسأله 55 آبی که پاک بوده و معلوم نیست نجس شده یا نه ، پاک است (1). و آبی که نجس بوده و معلوم نیست پاک شده یا نه ، نجس است (2). (1) (بهجت) و پاک کننده نیز هست .. (گلپایگانی ، صافی) محکوم به طهارت است .. (2) (زنجانی ) و آبی که حالت قبلی آن معلوم نیست ، پاک است .

(گلپایگانی ، صافی) محکوم به نجاست است .

[مسأله 56 نیم خورده سگ و خوک و کافر]

اشاره

مسأله 56 نیم خورده سگ و خوک و کافر (1) نجس و خوردن آن حرام است و نیم خورده حیوانات حرام گوشت ، پاک و خوردن آن مکروه می باشد. (2) این مسأله در رساله آیت اللّه سیستانی نیست (1) (خوئی ) کافر غیر کتابی بلکه کتابی نیز بنا بر احتیاط واجب ..

(تبریزی ) کافری که از اهل کتاب یعنی یهودی و نصرانی و مجوسی نباشد .. (2) (خوئی ، تبریزی ) خوردن آن نسبت به غیر گربه مکروه می باشد.

(مکارم) مسأله آب نیم خورده «حیوانات نجس » مانند سگ و خوک نجس است امّا نیم خورده حیوانات حرام گوشت (مانند گربه و جانوران درنده ) پاک است هر چند خوردن آن مکروه است .

(زنجانی) مسأله نیم خورده سگ و خوک و کافر غیر کتابی ، نجس و خوردن آن حرام است ، بلکه بنا بر احتیاط باید از نیم خورده هر کافری اجتناب کرد. و نیم خورده حیوانات حرام گوشت ، پاک و خوردن آن (مگر در مورد گربه ) مکروه می باشد.

مسأله اختصاصی

(مکارم) مسأله 62 مستحب ّ است آب نوشیدنی کاملا تمیز بوده باشد، خوردن آبهای آلوده که موجب بیماری می گردد حرام است ، آبهای شستشو نیز شایسته است تمیز باشد و از آبهای متعفّن و آلوده تا آنجا که ممکن است باید پرهیز شود.

احکام آبها (استفتاءات از مقام معظم رهبری )
[س 70 اگر قسمت پایین آب قلیلی که به طور سرازیر به پایین می ریزد]

س 70: اگر قسمت پایین آب قلیلی که به طور سرازیر و بدون فشار به پایین می ریزد، با نجاست برخورد کند، آیا قسمت بالای این آب هم چنان پاک باقی می ماند؟

ج : اگر سرازیری آب به گونه ای باشد که جریان از بالا به پایین بر آن صدق کند، قسمت بالای آن پاک است .

ص: 51

[س 71 آیا در شستن لباسهای نجس با آب کرّ و جاری ، فشردن هم لازم است ]

س 71: آیا در شستن لباسهای نجس با آب کرّ و جاری ، فشردن هم لازم است و یا این که بعد از زوال عین نجاست همین که آب آن را فرا گرفت ، کفایت می کند.

ج : باید بنا بر احتیاط آن را فشار یا تکان دهند.

[س 72 آیا در تطهیر لباس متنجّس با آب کر و جاری ، فشار دادن خارج آب لازم است ]

س 72: آیا در تطهیر لباس متنجّس با آب کر و جاری ، فشار دادن خارج آب لازم است یا با همان فشار داخل آب پاک می شود؟

ج : فشار یا تکان دادن داخل آب ، کافی است .

[س 73 تطهیر گلیم یا فرش نجس ]

س 73: آیا گلیم یا فرش نجسی را که با آب لوله کشی متصل به منبع آب شهری شستشو می دهیم ، به مجرد رسیدن آب لوله کشی به محل نجس ، پاک می شوندیا باید آب غساله از آن جدا شود؟

ج : در تطهیر با آب لوله کشی ، جدا شدن آب غساله شرط نیست ، بلکه به مجرد رسیدن آب به مکان نجس ، بعد از زوال عین نجاست و حرکت غساله از جای خود به وسیله دست کشیدن بر فرش در هنگام اتصال آب ، طهارت حاصل می شود.

[س 74 حکم وضو و غسل با آبی که به طور طبیعی غلیظ است ]

س 74: حکم وضو و غسل با آبی که به طور طبیعی غلیظ است چیست ؟ مانند آب دریایی که بر اثر وجود املاح فراوان غلیظ شده است ، مثل دریاچه ارومیه یا موارد دیگری که غلظت بیشتری دارند.

ج : مجرد غلظت آب به سبب وجود املاح ، مانع از صدق عنوان آب مطلق بر آن نمی شود، و برای ترتب آثار شرعی آب مطلق ، صدق عنوان آن در نظر عرف کافی است .

[س 75 علم به کر بودن آب واجب است یا خیر]

س 75: آیا برای ترتب آثار کر بودن آب ، علم به کر بودن آن واجب است یا این که بناء بر کر بودن آب کافی است ؟ (مانند آب موجود در دستشویی های قطار و غیره ) ج : اگر حالت سابقه کر بودن آب احراز شود، بنا گذاشتن بر کر بودن آن جایز است .

[س 76 در طهارت و نجاست به گفته کودک ممیز اعتناء نمی شود]

س 76: در مساله (147) رساله امام خمینی «قدس سره » آمده است : « در طهارت و نجاست به گفته کودک ممیز تا زمان بلوغ اعتناء نمی شود». این فتوا تکلیف دشواری است . زیرا به طور مثال مستلزم این است که پدر و مادر تطهیر فرزندشان را پس از قضاء حاجت تا سن پانزده سالگی به عهده بگیرند. لطفاً وظیفه شرعی ما را بیان فرمائید.

ج : قول کودکی که در آستانه بلوغ است در این باره معتبر است .

[س 77 گاهی به آب موادی اضافه می کنند که آن را به رنگ شیر در می آورد]

س 77: گاهی به آب موادی اضافه می کنند که آن را به رنگ شیر در می آورد، آیا این آب مضاف است ؟ حکم وضو و تطهیر با آن چیست ؟

ج : آن آب حکم آب مضاف را ندارد.

[س 78 چه فرقی بین آب کر و آب جاری است ]

س 78: در تطهیر، چه فرقی بین آب کر و آب جاری است ؟

ج : هیچ تفاوتی با هم ندارند.

[س 79 اگر آب شور جوشانده شود]

س 79: اگر آب شور جوشانده شود، آیا با آبی که از بخار آن بدست می آید، می توان وضو گرفت ؟

ج : اگر آب مطلق بر آن صدق کند، آثار آب مطلق را دارد.

[س 80 برای پاک شدن کف پا یا کفش ]

س 80: برای پاک شدن کف پا یا کفش ، راه رفتن به مقدار پانزده گام شرط است . آیا این کار

باید بعد از زوال عین نجاست صورت بگیرد یا پانزده گام رفتن با وجود عین نجاست کافی است ؟ آیا پس از آن که عین نجاست با پانزده گام از بین رفت ، کف پا یا کفش پاک می شود؟

ج : کسی که بر اثر راه رفتن روی زمین ، کف پا یا کفش او، نجس شده است هر گاه تقریباً به قدر ده قدم روی زمین خشک و پاک راه برود، کف پا و کفش او پاک می شود مشروط به این که عین نجاست ، زائل شود.

[س 81 کف پا با راه رفتن روی زمینی که آسفالت شده ]

س 81: آیا کف پا یا ته کفش با راه رفتن روی زمینی که آسفالت شده ، پاک می شود؟

ج : زمینهای آسفالت و یا آغشته به قیر، پاک کننده کف پا یا ته کفش نیستند.

[س 82 آیا آفتاب از مطهّرات است ]

س 82: آیا آفتاب از مطهّرات است ؟ اگر هست ، شرایط مطهّریت آن چیست ؟

ج : تابیدن آفتاب باعث طهارت زمین و همه اشیاء غیر منقول از قبیل ساختمان و چیزهائی که در آن بکار رفته مانند چوب ، در ، پنجره و مانند آن می شود، به شرطی که عین نجاست قبلًا از آنها زائل شده باشد و در موقع تابش آفتاب تر باشند و به وسیله آفتاب خشک شوند.

[س 83 لباسهای نجسی که در موقع تطهیر آب را رنگین می کنند]

س 83: لباسهای نجسی که در موقع تطهیر، آب را رنگین می کنند، چگونه پاک می شوند؟

ج : اگر رنگ دادن لباس باعث مضاف شدن آب نشود، لباسهای نجس با ریختن آب بر آنها، پاک می شوند.

[س 84 کسی که برای غسل جنابت آب را در ظرفی می ریزد]

س 84: کسی که برای غسل جنابت آب را در ظرفی می ریزد و در هنگام غسل قطرات آب به داخل ظرف می چکد، آیا موجب نجس شدن آب می گردد؟ و آیا مانع از تمام کردن غسل با آن آب می شود؟

ج : اگر آب از آن قسمت بدن که پاک است به داخل ظرف بچکد، پاک است و مانعی برای تمام کردن غسل با آن وجود ندارد.

[س 85 تطهیر تنوری که با گِل آغشته به آب نجس ساخته شده است ]

س 85: آیا تطهیر تنوری که با گِل آغشته به آب نجس ساخته شده است ، امکان دارد؟

ج : ظاهر آن با شستن قابل تطهیر است و طهارت ظاهر تنور که خمیر به آن می چسبد برای پختن نان کافی است .

[س 86 روغن نجس با انجام فعل و انفعالات شیمیایی ]

س 86: آیا روغن نجس با انجام فعل و انفعالات شیمیایی بر روی آن به طوری که ماده ی آن دارای خواص جدیدی شود، بر نجاست خود باقی می ماندیا این که حکم استحاله را پیدا می کند؟

ج : برای تطهیر مواد نجس ، مجرّد انجام فعل و انفعالات شیمیایی که خاصیت جدیدی به مواد ببخشد، کافی نیست .

[س 87 بخار حمام ]

س 87: در روستای ما حمامی وجود دارد که سقف آن مسطح و صاف است و از آن قطرات حاصل از بخار آب بر سر استحمام کنندگان می چکد. آیا این قطرات پاک است ؟ آیا غسل بعد از چکیدن این قطرات صحیح است ؟

ج : بخار حمام و قطراتی که از سقف پاک می چکد، محکوم به طهارت است ، و چکیدن این قطرات بر بدن باعث نجاست آن نمی شود و به صحت غسل ضرر نمی رساند.

[س 88 حکم فاضلاب ها بعد از تصفیه ]

س 88 حکم آبهای فاضلاب ها بعد از تصفیه با توجه به این که بر اساس تحقیقات علمی ، وزن آبهای فاضلاب ها در اثر اختلاط با مواد معدنی و آلودگی به میکرب 10 در صد بیشتر از وزن طبیعی آب است ، اگر در این گونه آبها در

تصفیه خانه ها تغییراتی به وجود آید و به وسیله عملیات فیزیکی ، شیمیایی و بیولوژیکی ، مواد معدنی آلوده و میکروبها را از آن جدا سازند. به طوری که بعد از تصفیه کامل از جهت فیزیکی (رنگ ، بو، طعم ) و از جهت شیمیایی (مواد معدنی آلوده ) و از جهت بهداشتی (میکروبهای مضر و تخم انگلها) به مراتب بهداشتی تر و بهتر از آبهای بسیاری از نهرها و دریاها بویژه آبهایی که برای آبیاری استفاده می نمایند، گردد. آیا این آبها که قبل از تصفیه نجس هستند، با اعمال مذکور پاک شده و حکم استحاله بر آنها جاری می گردد یا آن که پس از تصفیه هم محکوم به نجاست هستند؟

ج : در فرض مذکور با مجرد جدا سازی مواد معدنی آلوده و میکربها و غیر آن از آبهای فاضلابها، استحاله تحقق پیدا نمی کند. مگر این که عمل تصفیه با تبخیر آب و تبدیل دوباره بخار به آب ، انجام شود.

فهرست